Понекогаш се сеќавам на еден расказ од Чехов – еден стар пајтонџија одново и одново пробува да отпочне разговор со секој од патниците кои ги развозува по улиците од еден од големите градови во Русија. Неколку дена претходно, неговиот млад син неочекувано починал, и човекот сега сака некому да му ја каже маката своја. „Овај... а мене син ми ми почина...“, пробува во она малку време што го има да го каже она што го носи, но луѓето околу него редовно се чувствуваат притеснети, редовно се брзаат некаде, и никој нема ни време ни желба да го чуе ужалениот пајтонџија. По сите неуспешни обиди, пајтонџијата е веќе уморен. На крајот од расказот, тој ѝ фрла зоб на кобилата, и почнува да ја гали, и да ѝ зборува: „А знаеш ли ти, Пашенка, колку добро дете беше мојот Иван...“
Чехов редовно, и прецизно и ненаметливо ја исцртува анатомијата на човековата душа. Овојпат, се сосредоточува на човековата потреба да си ја испразни душата, од една страна, и на индолентноста на општеството кон оваа потреба, од друга. Откако нема да најде слушач кој ќе биде подготвен да го ислуша, човекот се врти кон животното. Тоа не е човек, но барем има очи. И нема да ти суди, што и да му кажеш.
(Ова ме потсетува на еден текст што го прочитав неодамна – можеби затоа денес има толку голема опседнатост со мачиња, кучиња, и други животинчиња-миленичиња – затоа што ние имаме потреба од некој да биде близок, а без притоа да ни суди?)
Од времето на Чехов па до денес, се чини дека тешко е да се најде добар слушач. Она што се чини наједноставно, е всушност најнедостапно. А тоа е на прв поглед чудно: наједноставните нешта би требало да се земаат здраво за готово. Како водата, или воздухот, на пример. Така, би се рекло дека човек, кога ќе посака да разговара со некого во некоја заедница, најлесно е да најде добар слушач.
Но, што е добар слушач? Слушач е човек кој е доволно мудар да го слуша со разбирање она што има да му се каже. А што е разбирање? Разбирање е спротивно на осуда. Брзоплетиот слушач непромислено суди „е, не требало да направи(ш) така“, а добриот слушач се труди да најде оправдување за секоја постапка. Лошиот слушач те гледа со страв, и ти ја умртвува желбата да сакаш да зборуваш. Или, лошиот слушач те гледа со самоувереност што речиси преминува во надменост, и со предубедување дека тој сѐ видел, и дека она што ќе го чуе не е ништо ново. Лошиот слушач нема трпение и слуша за да ти одговори. Добриот слушач, пак, те гледа со желба да те разбере, и со верба. Вербата е дијаметралната спротивност на стравот. Некаде прочитав дека да се покаже разбирање и верба е највозвишената форма на љубов што може да му се даде некому.
После сево ова, сосема е разбирливо што многу ретко знаеме да слушаме.
Чехов редовно, и прецизно и ненаметливо ја исцртува анатомијата на човековата душа. Овојпат, се сосредоточува на човековата потреба да си ја испразни душата, од една страна, и на индолентноста на општеството кон оваа потреба, од друга. Откако нема да најде слушач кој ќе биде подготвен да го ислуша, човекот се врти кон животното. Тоа не е човек, но барем има очи. И нема да ти суди, што и да му кажеш.
(Ова ме потсетува на еден текст што го прочитав неодамна – можеби затоа денес има толку голема опседнатост со мачиња, кучиња, и други животинчиња-миленичиња – затоа што ние имаме потреба од некој да биде близок, а без притоа да ни суди?)
Од времето на Чехов па до денес, се чини дека тешко е да се најде добар слушач. Она што се чини наједноставно, е всушност најнедостапно. А тоа е на прв поглед чудно: наједноставните нешта би требало да се земаат здраво за готово. Како водата, или воздухот, на пример. Така, би се рекло дека човек, кога ќе посака да разговара со некого во некоја заедница, најлесно е да најде добар слушач.
Но, што е добар слушач? Слушач е човек кој е доволно мудар да го слуша со разбирање она што има да му се каже. А што е разбирање? Разбирање е спротивно на осуда. Брзоплетиот слушач непромислено суди „е, не требало да направи(ш) така“, а добриот слушач се труди да најде оправдување за секоја постапка. Лошиот слушач те гледа со страв, и ти ја умртвува желбата да сакаш да зборуваш. Или, лошиот слушач те гледа со самоувереност што речиси преминува во надменост, и со предубедување дека тој сѐ видел, и дека она што ќе го чуе не е ништо ново. Лошиот слушач нема трпение и слуша за да ти одговори. Добриот слушач, пак, те гледа со желба да те разбере, и со верба. Вербата е дијаметралната спротивност на стравот. Некаде прочитав дека да се покаже разбирање и верба е највозвишената форма на љубов што може да му се даде некому.
После сево ова, сосема е разбирливо што многу ретко знаеме да слушаме.
Од друга страна, честопати дури и кога знаеме да слушаме, не сакаме да слушаме.
Пред неколку недели, со некои пријатели случајно се сретнавме со еден пријател, кој беше видно нервозен и раздразлив, и се однесуваше некако агресивно. Средбата беше чудна, па откако се разделивме од него, следеше краток разговор, каде еден од пријателите рече: „Да, да, тој веќе една година е во криза...“, а другите се согласија. Ова ме збуни, и малку подоцна прашав: „Ама, ако гледаш дека некој е во криза, а ти е близок, зошто не пробаш да зборуваш со него?“ Одговорот што го добив беше: „Не се чувствувам подготвен за онаа енергија што тој има да ми ја даде.“ И тоа ме откорна. Секако, во никој случај не смееш да му забележиш некому ако не се чувствува подготвен да направи нешто. Во случајот, се почувствував лошо поради самата наша природа: можно ли е толку да сме ранливи, па се плашиме од тагата која нашиот близок би можел да ни ја пренесе? Толку ли несмасно го држиме во рацете она стакло кое стои помеѓу нас и оној другиот, она стакло преку кое можеме да му се насмееме на другиот, да го чуеме и едноставно да му кажеме дека сѐ е во ред, без притоа да му дозволиме да нѐ допре?
Пред околу една година, седев заедно со неколку пријатели, кога еден стар човек, познајник, дојде и почна да се жали. Седна до мене, и почна смирено, полека, да ми ги објаснува сите проблеми што ги има, како жената му починала, а има и долгови, децата не се тука, куќата е стара... Човекот сакаше да побара услуга од еден друг човек кој не беше тука, но, наместо да разговара со него, ми раскажа сѐ мене, а потоа само стана (поточно скокна) и рече, речиси весело: „Жиле брате, знам дека не можеш ти ништо да ми помогнеш, ама вака што ќе си ја кажам маката, и тоа многу помага...“ И си отиде човекот. А мене ми дојде убаво. Затоа што туѓата благодарност е поубава кога не е очекувана. Но тука беше и еден друг човек, кој рече: „Многу ме нервира овој. Доаѓа, шири негативна енергија и си оди. И после јас тука да му ја мислам на куќата и на жената и на децата негови... Не сакам да го слушам веќе, не би сакал да ми доаѓа тука.“
Се чини дека и кога сакаме, понекогаш не можеме да слушаме.
Еден стар пријател понекогаш зборува за некоја книга што некогаш ја читал: „Никој никого не слуша“.
Можеби често не знаеме/сакаме/можеме да слушаме затоа што, во голема мера, ние се чувствуваме несигурни околу самото зборување како појава. Не умееме да слушаме затоа што не умееме да зборуваме. Самото зборување, како такво, ние често го поимаме како проблем. Кај нас нема „ајде да зборуваме за ова“ - нештата едноставно се случуваат. Многумина од нас се толку потиснати, што ако треба да се зборува за нешто, тоа го сфаќаме како опасност. Зборовите на повидок ги гледаме како лавина која ризикува да нѐ поклопи и да нѐ задуши. Често, разговор значи караница. А расправа е само еуфемизам за расправија. Во нашата традиција, проблемите се решаваат со молчење. И со време. Со молчење низ времето. „Ако имаш нешто неизречено, нешто што те притиска и пече, закопај го во длабока тишина, тишината сама ќе го рече.“ Многу милозвучни зборови, но, во суштина – глупост. Песната треба да се пренапише, отприлика вака: „ако имаш нешто неизречено, како што има пола нација, закопај го во длабока тишина, за после да избие ко’ фрустрација.“
Не сакаме да зборуваме од многу причини. Најчесто од срам, почесто од страв, многупати од суета, и убедени дека проблемите секој треба да си ги решава сам. Така остануваме замотани во сопствениот мрак, и несакајќи, го шириме тој мрак наоколу. А околината си има сопствени проблеми, мракови и светилници, кои немаат врска со нашите. Така, помеѓу (не)сакање, (не)можење, (не)знаење х слушање и зборување, има многу комбинации, и ретко се погодуваат вистинските. (Тоа е и причината зошто сѐ повеќе луѓе решаваат да одат на психолог – затоа што психолозите се професионални слушачи.)
Многупати е пишувано на тема зборување и слушање, и сево ова не е ништо ново. Но мислам дека уште колку и да се пишува, повторно малку ќе биде. Затоа што треба да се зборува и треба да се слуша, и имаме уште многу да учиме за тоа.
Пред десетина години, кога бев прва година на факултет, заедно со уште неколку десетина постари студенти одевме на тренинг за работа во младинско советувалиште. Тоа беше супер замисла. Таму нѐ учеа да слушаме. И слушавме, во една тесна просториичка лево од главниот влез на Филолошки Факултет, цели два месеци, додека траеше проектот. Кога ќе се сетам, тоа не беше никакво советувалиште. Тоа беше слушалиште. Барем за мене - од сите двајца што дојдоа да разговараат додека бев јас таму, не се сеќавам дека некого нешто советував. Само прашував, и слушав.
Сега, решив да го напишам овој текст од две причини. Првата е затоа што, понекогаш, онаму каде што прекинуваат зборувањето и слушањето, веројатно почнуваат пишувањето и читањето. Втората е за да забележам дека, ако некој, кој и да е, сака да зборува, јас ќе сакам да слушам. На истиот начин на кој ќе ми беше мило да ја прочитам истава оваа реченица некогаш кога ми требало, сега сакам да ја запишам, во случај некому да му треба: ако некој, кој и да е, сака да зборува, јас ќе сакам да слушам.
Пред неколку недели, со некои пријатели случајно се сретнавме со еден пријател, кој беше видно нервозен и раздразлив, и се однесуваше некако агресивно. Средбата беше чудна, па откако се разделивме од него, следеше краток разговор, каде еден од пријателите рече: „Да, да, тој веќе една година е во криза...“, а другите се согласија. Ова ме збуни, и малку подоцна прашав: „Ама, ако гледаш дека некој е во криза, а ти е близок, зошто не пробаш да зборуваш со него?“ Одговорот што го добив беше: „Не се чувствувам подготвен за онаа енергија што тој има да ми ја даде.“ И тоа ме откорна. Секако, во никој случај не смееш да му забележиш некому ако не се чувствува подготвен да направи нешто. Во случајот, се почувствував лошо поради самата наша природа: можно ли е толку да сме ранливи, па се плашиме од тагата која нашиот близок би можел да ни ја пренесе? Толку ли несмасно го држиме во рацете она стакло кое стои помеѓу нас и оној другиот, она стакло преку кое можеме да му се насмееме на другиот, да го чуеме и едноставно да му кажеме дека сѐ е во ред, без притоа да му дозволиме да нѐ допре?
Пред околу една година, седев заедно со неколку пријатели, кога еден стар човек, познајник, дојде и почна да се жали. Седна до мене, и почна смирено, полека, да ми ги објаснува сите проблеми што ги има, како жената му починала, а има и долгови, децата не се тука, куќата е стара... Човекот сакаше да побара услуга од еден друг човек кој не беше тука, но, наместо да разговара со него, ми раскажа сѐ мене, а потоа само стана (поточно скокна) и рече, речиси весело: „Жиле брате, знам дека не можеш ти ништо да ми помогнеш, ама вака што ќе си ја кажам маката, и тоа многу помага...“ И си отиде човекот. А мене ми дојде убаво. Затоа што туѓата благодарност е поубава кога не е очекувана. Но тука беше и еден друг човек, кој рече: „Многу ме нервира овој. Доаѓа, шири негативна енергија и си оди. И после јас тука да му ја мислам на куќата и на жената и на децата негови... Не сакам да го слушам веќе, не би сакал да ми доаѓа тука.“
Се чини дека и кога сакаме, понекогаш не можеме да слушаме.
Еден стар пријател понекогаш зборува за некоја книга што некогаш ја читал: „Никој никого не слуша“.
Можеби често не знаеме/сакаме/можеме да слушаме затоа што, во голема мера, ние се чувствуваме несигурни околу самото зборување како појава. Не умееме да слушаме затоа што не умееме да зборуваме. Самото зборување, како такво, ние често го поимаме како проблем. Кај нас нема „ајде да зборуваме за ова“ - нештата едноставно се случуваат. Многумина од нас се толку потиснати, што ако треба да се зборува за нешто, тоа го сфаќаме како опасност. Зборовите на повидок ги гледаме како лавина која ризикува да нѐ поклопи и да нѐ задуши. Често, разговор значи караница. А расправа е само еуфемизам за расправија. Во нашата традиција, проблемите се решаваат со молчење. И со време. Со молчење низ времето. „Ако имаш нешто неизречено, нешто што те притиска и пече, закопај го во длабока тишина, тишината сама ќе го рече.“ Многу милозвучни зборови, но, во суштина – глупост. Песната треба да се пренапише, отприлика вака: „ако имаш нешто неизречено, како што има пола нација, закопај го во длабока тишина, за после да избие ко’ фрустрација.“
Не сакаме да зборуваме од многу причини. Најчесто од срам, почесто од страв, многупати од суета, и убедени дека проблемите секој треба да си ги решава сам. Така остануваме замотани во сопствениот мрак, и несакајќи, го шириме тој мрак наоколу. А околината си има сопствени проблеми, мракови и светилници, кои немаат врска со нашите. Така, помеѓу (не)сакање, (не)можење, (не)знаење х слушање и зборување, има многу комбинации, и ретко се погодуваат вистинските. (Тоа е и причината зошто сѐ повеќе луѓе решаваат да одат на психолог – затоа што психолозите се професионални слушачи.)
Многупати е пишувано на тема зборување и слушање, и сево ова не е ништо ново. Но мислам дека уште колку и да се пишува, повторно малку ќе биде. Затоа што треба да се зборува и треба да се слуша, и имаме уште многу да учиме за тоа.
Пред десетина години, кога бев прва година на факултет, заедно со уште неколку десетина постари студенти одевме на тренинг за работа во младинско советувалиште. Тоа беше супер замисла. Таму нѐ учеа да слушаме. И слушавме, во една тесна просториичка лево од главниот влез на Филолошки Факултет, цели два месеци, додека траеше проектот. Кога ќе се сетам, тоа не беше никакво советувалиште. Тоа беше слушалиште. Барем за мене - од сите двајца што дојдоа да разговараат додека бев јас таму, не се сеќавам дека некого нешто советував. Само прашував, и слушав.
Сега, решив да го напишам овој текст од две причини. Првата е затоа што, понекогаш, онаму каде што прекинуваат зборувањето и слушањето, веројатно почнуваат пишувањето и читањето. Втората е за да забележам дека, ако некој, кој и да е, сака да зборува, јас ќе сакам да слушам. На истиот начин на кој ќе ми беше мило да ја прочитам истава оваа реченица некогаш кога ми требало, сега сакам да ја запишам, во случај некому да му треба: ако некој, кој и да е, сака да зборува, јас ќе сакам да слушам.